
Cyberbezpieczeństwo w automatyce – czy Rozporządzenie ws. maszyn (UE) 2023/1230 naprawdę wymusza nowe spojrzenie?
W świecie przemysłowej automatyki bezpieczeństwo od zawsze kojarzyło się z fizycznymi osłonami, wytrzymałością konstrukcji czy niezawodnością układów sterowania. Tymczasem Rozporządzenie ws. maszyn (UE) 2023/1230 wskazuje, że przed wprowadzeniem do obrotu czy też oddaniem do użytku musimy brać pod uwagę również zagrożenia wynikające z cyberataków. Na ten moment nie istnieje wprawdzie oficjalna norma zharmonizowana wyłącznie dla cyberbezpieczeństwa maszyn, jednak w trakcie oceny zgodności producent maszyn ma obowiązek wykazać, że urządzenie jest chronione również od strony cyfrowej.
Spis Treści
Dlaczego cyberbezpieczeństwo staje się tematem w automatyce?
W dawnych realiach maszyna była odseparowanym urządzeniem – miała lokalny sterownik, a jedyną formą ingerencji był śrubokręt i panel operatora. Dziś jednak automatykę przemysłową łączy się z siecią przemysłową, często zdalnie aktualizuje software, a dane produkcyjne trafiają w chmurę. To otwiera pole do:
- zdalnej ingerencji (przejęcie kontroli nad sterownikiem),
- manipulowania konfiguracjami (zmiany parametrów pracy),
- wywołania niebezpiecznych stanów (np. przekroczenie dopuszczalnych prędkości, ciśnień, temperatur).
Rozporządzenie (UE) 2023/1230 zwraca uwagę, że producent musi brać pod uwagę także takie „nietechniczne” zagrożenia. Jeżeli ktoś zdalnie wprowadzi fałszywe dane do systemu, a maszyna w efekcie zadziała w sposób stwarzający zagrożenie, producent odpowiada za niewłaściwe zabezpieczenie systemu sterowania.
Szkolenie
Rozporządzenie ws. maszyn 2023/1230/UE
Zdobądź niezbędną wiedzę o wymaganiach zasadniczych! Zarejestruj się na nasze szkolenie i zapewnij bezpieczeństwo w swoim zakładzie!
Z czego czerpać wiedzę, skoro nie mamy norm zharmonizowanych?
Brak zharmonizowanej normy „cyberbezpieczeństwo maszyn” nie zwalnia z obowiązku ochrony. Rozporządzenie pozwala na poparcie się innymi uznanymi specyfikacjami, a do takowych należą m.in.:
- Seria IEC/ISA 62443
- Popularna w obszarze przemysłu i automatyki. Zawiera wymagania zarówno dla producentów komponentów (np. sterowników PLC), integratorów systemów, jak i użytkowników (operatorów instalacji).
- Jasno definiuje poziomy bezpieczeństwa, praktyki tworzenia bezpiecznego software’u, zarządzania hasłami, aktualizacjami itp.
- ISO/IEC 27001 i powiązane**
- Bardziej ogólny standard dla systemów zarządzania bezpieczeństwem informacji. Może być wsparciem, ale nie jest dedykowany maszynom.
- Firmy korzystające z 27001 mają przynajmniej poukładane procedury bezpieczeństwa i zarządzania ryzykiem IT.
- Normy sektorowe lub wytyczne organizacji branżowych
- W niektórych sektorach (np. żywność, chemia) organizacje branżowe wydają własne wytyczne co do cyberbezpieczeństwa układów automatyki. Mogą też wskazywać sposoby testowania i utrzymania bezpiecznych konfiguracji.
W trakcie oceny zgodności można przedstawić argument, że nasze środki ochrony są zgodne z np. IEC 62443-3-3 w zakresie architektury systemów, co potwierdza, że ewentualne próby ataku nie wywołają niebezpiecznego stanu maszyny.
Zakres obowiązku producenta maszyn
Rozporządzenie wskazuje, że producent musi „zapobiegać działaniom stron trzecich szkodliwym dla bezpieczeństwa produktu”. W praktyce oznacza to:
- Ocena ryzyka obejmuje zagadnienia cyfrowe. Jeżeli maszyna jest wyposażona w zdalną komunikację (Ethernet, Wi-Fi, GSM, cokolwiek), należy uznać cyberatak za jedno z racjonalnie przewidywalnych zagrożeń.
- Zabezpieczenie oprogramowania – kluczowa jest ochrona logiki sterowania (np. blokada przed nieautoryzowanym uploadem zmienionej aplikacji PLC).
- Rejestrowanie ingerencji – rozporządzenie wspomina o śledzeniu uprawnionych i nieuprawnionych zmian w systemach bezpieczeństwa.
- Monitorowanie i aktualizacje – producent powinien zapewnić, że w razie wykrycia podatności może zaktualizować software bez generowania nowego zagrożenia.
W praktyce niewiele firm produkcyjnych ma wewnętrzny dział zajmujący się testami penetracyjnymi i analizą protokołów. Dlatego nieraz sięga się po doradców – szczególnie w obszarze doboru odpowiednich praktyk (np. szyfrowanie komunikacji, segmentacja sieci) i oceny stanu zabezpieczeń.
Cyberbezpieczeństwo w automatyce: Kilka słów o IEC 62443
W kontekście bezpieczeństwa cybernetycznego maszyn i systemów automatyki często przywołuje się serię norm IEC/ISA 62443. Jedną z kluczowych publikacji jest IEC 62443-2-1, która wskazuje, w jaki sposób ustanowić kompleksowy program zarządzania cyberbezpieczeństwem (Cyber Security Management System, CSMS). Dokument opisuje m.in. takie elementy jak:
- Analiza ryzyka (określenie najbardziej narażonych punktów, potencjalnych skutków ataku, mechanizmów przeciwdziałania),
- Opracowanie polityki i procedur (jasne wytyczne, kto za co odpowiada, jakie są reguły działania w normalnych warunkach i podczas incydentów),
- Struktura organizacyjna i szkolenia (ról, obowiązków, koniecznego poziomu świadomości personelu),
- Monitorowanie i ciągłe doskonalenie systemu (ciągłe aktualizacje, cykliczne przeglądy i audyty).
Norma ta stanowi przydatne uzupełnienie nowych wymagań (np. w Rozporządzeniu UE 2023/1230), zwłaszcza gdy potrzebujemy uniwersalnych wytycznych do wdrażania procesów cyberbezpieczeństwa w ramach oceny zgodności. Dzięki temu organizacja jest w stanie stworzyć spójny system zabezpieczeń, obejmujący nie tylko komponenty sieciowe czy aplikacje, lecz także — co ważne — cały cykl życia urządzeń i systemów sterowania.
Zobacz także:
Certyfikacja CE maszyn
Bezpieczeństwo funkcjonalne
Normy Zharmonizowane
Szkolenie Dyrektywa Maszynowa 2006/42/WE
Szkolenie: Bezpieczeństwo układów sterowania
Performence level
Bezpieczeństwo Zintegrowanych Systemów Produkcyjnych
Funkcje bezpieczeństwa w automatyce przemysłowej
Bezpieczeństwo maszyn: Kluczowe aspekty i najlepsze praktyki
Szkolenie CE Maszyn
Gdzie może przydać się wsparcie ekspertów?
- Dobór standardów – IEC 62443 nie jest jedną normą, lecz całą rodziną (np. 62443-2-4, 62443-3-3 itd.). Specjaliści pomogą ustalić, które elementy są dla ciebie najważniejsze.
- Projekt architektury sterowania – uwzględnienie stref i przepływów danych, zapobieganie bezpośredniemu dostępowi do sterownika z internetu.
- Analiza ryzyka cyber – przeprowadzenie choćby uproszczonej oceny ryzyka, jakie ataki są możliwe i jakie będą miały skutki.
- Przygotowanie dokumentacji – rozporządzenie wymaga, byś wykazał, jakie środki ochronne zastosowano. Brak spójnej dokumentacji może skomplikować ocenę, zwłaszcza jeśli maszyna zalicza się do kategorii wyższego ryzyka.
Dlaczego to aż tak ważne?
Dawniej przy Dyrektywie maszynowej 2006/42/WE cyberbezpieczeństwo nie było aż tak wyraźnie wskazywane. Teraz, w Rozporządzeniu 2023/1230, podkreśla się, że złośliwe działania mogą powodować wypadki, za które producent będzie odpowiadał. Może to wpłynąć na:
- Certyfikację (przy maszynach wysokiego ryzyka podczas badania typu UE, jednostka notyfikowana może pytać o dowody na zabezpieczenie systemu).
- Postrzeganie marki (klienci coraz częściej pytają o bezpieczeństwo software’u, szczególnie przy dużych liniach technologicznych).
- Ryzyko prawne (w razie wypadku związanego z atakiem cybernetycznym można stwierdzić, że producent nie wypełnił wymagań Rozporządzenia dotyczących uwzględnienia zagrożeń cyfrowych).
W dobie przemysłowego IoT i wszechobecnej łączności, cyberbezpieczeństwo przestało być luksusem – stało się częścią podstawowych wymagań przy ocenie zgodności maszyn z Rozporządzeniem (UE) 2023/1230. Mimo braku oficjalnie zharmonizowanej normy w tym zakresie, producent nie może pominąć tematu: musi w ocenie ryzyka ująć aspekty cyber, oprzeć się na uznanych standardach (choćby IEC 62443) i w praktyce wykazać, że logika sterowania, funkcje bezpieczeństwa i aktualizacje software’u są chronione przed niepożądanymi działaniami.
Jeśli w przedsiębiorstwie brak dedykowanych specjalistów, zewnętrzne wsparcie eksperckie pozwala szybciej wdrożyć dobre praktyki – od analizy protokołów sieciowych, przez testy penetracyjne, aż po spójne dokumentowanie środków ochronnych na potrzeby oceny zgodności. Dzięki temu masz pewność, że cyberataki nie zniweczą pracy inżynierów i nie sprowadzą odpowiedzialności prawnej na producenta – a jednocześnie Twoja maszyna gotowa będzie na wyzwania ery cyfrowej.
FAQ: Cyberbezpieczeństwo w automatyce
Tak, Rozporządzenie 2023/1230 w sprawie maszyn wprowadza wymagania dotyczące ochrony przed cyberatakami, które mogą wpływać na bezpieczeństwo maszyn i ludzi. Producent musi zapewnić odporność systemów sterowania na ingerencję z zewnątrz.
Nowe przepisy dotyczą głównie nowych maszyn wprowadzanych na rynek. Jednak w przypadku modernizacji lub integracji starszych systemów konieczne może być ich dostosowanie do nowych standardów.
Największe ryzyko to zdalne przejęcie kontroli nad maszynami, ataki ransomware blokujące produkcję oraz manipulacja danymi sterującymi. Brak aktualizacji i słabe hasła to główne luki wykorzystywane przez hakerów.
Najważniejsze kroki to oddzielenie sieci sterowania od Internetu, stosowanie silnych haseł i autoryzacji użytkowników oraz regularne aktualizacje sterowników i oprogramowania. Oczywiście nie zawsze jest to możliwe gdyż chcemy mieć np. zdalny dostęp serwisowy do maszyny czy też korzystamy z danych na serwerach zewnętrznych w produkcji
Producent musi zapewnić bezpieczną konstrukcję maszyny zgodnie z rozporządzeniem, ale użytkownik odpowiada za bezpieczną eksploatację, czyli właściwą konfigurację, aktualizacje i kontrolę dostępu.
analiza ryzyka automatyka przemysłowa automatyzacja procesów produkcyjnych automatyzacja produkcji bezpieczeństwo maszyn dokumentacja techniczna dyrektywa EMC dyrektywa LVD dyrektywa maszynowa 2006/42/WE Instrukcja obsługi integrator automatyki przemysłowej KPI maszyna nieukończona normy zharmonizowane OEE oznakowanie CE Performence level projektowanie maszyn rozporządzenie w sprawie maszyn 2023/1230 Znak CE